SABİT PROTEZLER

Ağızdaki diş eksikliklerinin giderilmesi amacıyla boşluğun yanındaki dişlerden destek alınarak, bu destek dişlerin küçültülüp köprü ayağı olarak kullanılması ile yapılan protezler sabit ( kuron-köprü ) protezlerdir. Sabit protezin yapılabilmesi için destek sayısının yeterli olması ve köprüye binecek yükü ( çiğneme kuvvetini ) kaldırabilmesi gerekir.

DİŞHEKİMLİĞİNDE PROTEZ YAPIMININ AMAÇLARI
Hastanın yemek yiye bilmesi yani fonksiyonu sağlamak, estetiği sağlamak, güzel ve anlaşılır konuşmayı sağlamak dişsizlikten kaynaklanan psikolojik sorunları ortadan kaldırmak ve dokuların devamlılığını bütünlüğünü korumaktır. Sabit protezler eksik diş sayısına bağlı olarak 1,2 yada daha fazla dişin küçültülerek seramik ( porselen ) veya akrilik ( biodent / plastik ) materyallerle kaplanıp, küçültülen dişin destek alınması ile yapılır. Ancak seramik uygulamalar gerek estetik açıdan üstün başarı sağlaması gerekse diş eti uyumunun çok iyi olması ve bu nedenin diş etinde şişlik, kızarıklık, kanama gibi iltabi diş eti reaksiyonlarına yol açmaması, dayanıklılığının ve sağlamlığının yüksek olması sebebi ile plastik ( kemik) biodent uygulamalara tercih edilirler.

TAM SERAMİK (ZİRKONYUM) KRON VE KÖPRÜLER

Günümüzde estetik beklentilerin artmasıyla metal destekli porselen kaplamaların yerini tam seramikler diye adlandırılan zirkomyum alt yapılı metal desteksiz kaplamalar almıştır. Tam seramikler yapımında amaç daha doğal daha estetik sonuçlar elde etmektir.Doğal dişler ışığı geçirir,belli bir saydamlıkları vardır. Metal destekli porselenler alt yapıdaki metal sebebiyle ışığı geçirmez daha mat bir görüntü sunar. Tam seramikler ise doğal dişin ışık geçirgenliğine sahiptir,böylece daha doğal görünümler sunar. Tam seramikler tamamen doku dostudur, alerji riski yoktur,dişeti ile uyumu metal destekli porselenlere göre kat kat iyidir. Metal destekli kaplamalarda,metalin rengi hasta dişetine morumsu lekeler şeklinde yansıyabilir. Ama tam seramiklerde dişeti çekilse dahi diş-dişeti sınırı estetik görünümünü korur.

Destek dişler küçültülürken dişin özüne ( sinirlerin ve damarların olduğu bölge ) çok yaklaşıldığı durumlarda protez yapıldıktan sonra olası bir ağrı ve hassasiyeti önlemek için dişe kanal tedavisi yapılma gereği duyulabilir. Her şeyden önce unutulmamalıdır ki sabit protez uygulaması ile ağza yabancı bir madde girer ve buna alışmak için belli bir zaman gerekir. Dişler seramik veya biodent- köprü veya kuron ( kaplama) için hazırlandıktan sonra hastanın daha rahat yemek yiyebilmesi için ve diş etlerinin daha iyi iyileşebilmesi için diş teknisyenleri tarafından hazırlanan geçici kuronlar hastanın dişlerine takılır.

Bu geçici dişleri daimi olan asıl dişler takılıncaya kadar ağızda koruyarak taşıması gerekecektir. Sabit köprü sistemlerde gövde ( eksik diş boşluğunun olduğu yere koyulan diş ) tabanı diş etine sıkı bir şekilde oturtulmaz. Bunun sebebi buradaki baskıya bağlı olarak dişetinde oluşacak iltihaplanmayı ve kemik erimesini önlemektir. Protez altı hijyen ( temizlik ) boşluğu hasta tarafından diş ipi ve protez arayüz fırçası kullanılarak temizlenmelidir. Ağızda yapay bir madde olduğunda hijyeni de ( temizliği ) maksimumda tutmayı unutmamak gerekir.
Bilinmelidir ki diş hekimi tedaviyi yaparak ağız dokularını ( diş, diş eti, dişi saran alveoler kemik, damağı ve dili saran dokular ) sağlıklı bir hale getirilir. Bu sağlığın devamı birey tarafından sağlanmalıdır.

Ancak bundan sonraki ağız bakımına vereceği önem en az tedavi kadar önemlidir. Eğer fırçalanmaya ve ağız bakımına yeterli önem verilmezse destek dişler ve dişi çevreleyen dokular ( diş eti, kemik ) tekrar sağlığını kaybeder. Bu basit protezlerde köprü ayağı olan dişlerin sallanması, diş eti çekilmelerine ve sonra destek dişlerin kaybına neden olabilir. Yapılan bütün emekler ve masraflar boşa gidecektir ve daha büyük tedavi ihtiyacı doğacaktır.

HAREKETLİ PROTEZLER

Dengeli beslenebilmek için dişlere ve iyi çiğnemeye ihtiyaç vardır.Bunun için dişlerini kaybetmiş insanların proteze ihtiyaçları vardır. Protezler sadece çiğneme yapmak için değil, hastanın estetiğini sağlamak, daha güzel ve anlaşılabilir konuşabilmesini sağlamak, dişsizlikten kaynaklanan psikolojik sorunları ortadan kaldırmak ve dokuların bütünlüğünü ve devamlılığını korumak için protezlere gereksinim vardır. Hareketli protezler iki tiptir.Yarım damaklı ve tam damaklı protezler (Total).

Yarım damak protezlerde hastanın azda olsa dişleri vardır.Bu doğal dişlerden kuvvet alarak hareketli protezler yapılır.Bu hareketli protezler tam damak protezlere göre çok daha kullanışlı, stabil ve tutucudur.Çünkü var olan dişlere tutunarak ağızda kalırlar.Ama tam olarak protezler hiç bir yere tutunmadan, hastanın ağız kasları, dili, dudakları ve tükürüğünün yapıştırıcı etkisiyle ağızda kalırlar.Bu tip protezler tabiki yarım damak protezlere göre daha az tutucudur.Fakat dişsizlik her iki protez kullanmaktan daha zordur.Kaybedilen dişlerin yerine protez yapılmaz ise, yediğimiz gıdalar mekanik olarak yeterince öğütülmeden mideye gönderilecektir.bu da midenin daha fazla asit salgılamasına neden olacak ve mide problemleri baş gösterecektir.(Ülser, gastrit gibi).Aynı zamanda yeteri kadar sindirilmemiş gıdalar da safra kesesinin daha çok çalışmasına ve safra taşı oluşmasına neden olacaktır.Safra kesesinin fazla çalışmasıda karaciğer enzimlerinin de fazla salgılanmasına ve dahili hastalıklar oluşmasına neden olacaktır.

Problemi başlangıç aşamasında yani ilk sindirim organımız olan ağızda yakalarsak, dahili (sistemik) hastalıklarla bir ömür boyu uğraşmak zorunda kalmayız.
Dişhekimi hastaya ne tür bir protez yapacağının planlanmasını yaparak; gerekli ölçüleri alarak tedavisine başlar.Hekim hastayı bir bütün olarak ele alır.Görünüş,konuşma,dudaklar,yüz ifadesi, kaslar vs. Ve hastaya kullandıracağı yapay dişleri seçer.Hastanın bu dişlerle nasıl görüneceğini bilmesi için prova yapılır.bu provanın amacı protezin dokularla, dudaklarla estetik olarak ve çene eklemiyle uyumunun iyi olup olmadığını görmektir.
Bütün bu zor ve zahmetli uğraştan sonra protez hastaya teslim edilir.

Protezi hasta ilk defa kullanmaya başladığında protez hastaya yabancı ve büyükmüş hissi verecektir.Protez yerinde durmak istemeyecek ve yerinden daha çok çıkacaktır.Hastanın konuşması olumsuz yönde etkilenecek ve bozulacaktır.Yemek yiyebilmek zorlaşacaktır.(6 / 8 hafta kadar).Ağızda vuruklar oluşacak ve ağız yaraları çıkacaktır.Tat duyusu geçici bir süre kaybolacaktır. Hastada yutkunma zorluğu oluşacak ve protez hastaya bulantı hissi verecektir.
Bütün bu sorunların kısa sürede ortadan kalkması için hastanın protezlerini ( sadece yemek sonrası çıkarıp yıkadıktan sonra ) devamlı süreyle 1 ay boyunca gece gündüz takması gerekir. Sürekli kullanılmayan proteze kolay kolay alışamaz ve harcanan bütün emekler boşa gider.
Protez kullanmak sabır ister. Eğer hastalar inatla takmaya azmederse iyi bir protez kullanıcısı olacaktır.

BİR PROTEZ NE KADAR KULLANILMALIDIR
İdeal bir protezin ömrü 8-10 senedir. Yaş ilerledikçe insan vücudunda olan değişiklikler çene kemiğinde de olacaktır. Damaklar eriyerek ve küçülerek protezler tutuculuğunu yitirecek ve hasta verimli olarak protezini kullanmayacaktır. Bu tip durumlarda 3-4 yıl aralıklarla hareketli protezlerin doku uyumlarını sağlamak amacıyla protez yüzeylerine besleme (astarlama) yapılmalıdır. Aksi takdirde doku uyumunu kaybetmiş protez kullanmak damak dokusunun erimelerine yol açarak ileri yaşlarda protezlerin damağı tutmasını imkansız hale getirir.
Yeni sistemlerde artık protezin damağa daha iyi tutunması amacıyla implant ( vida destekli ) üstü total protezler iyi bir alternatif olarak kullanmaya başlamıştır. Ancak bu sistemlerin ekonomik açıdan yükü biraz fazladır ve her hastanın bütçesine uygun olmayabilir.

PROTEZLER NASIL TEMİZLENMELİDİR
Protezler her yemekten sonra çıkartılıp özel protez fırçalarıyla yada diş fırçasıyla içi ve dışı çok iyi bir biçimde fırçalanmalı ve temizlenmelidir. Protezler yapay oldukları için kendi kendilerini temizleme özellikleri yoktur. Hastaların temizlemesi gerekir. Protezler ayda bir protez temizleyici solüsyonlarda bekletilerek; dezenfeksiyonları yapılmalıdır. Bu solüsyonları dişhekimi önerecektir. Protezleri temizlik malzemeleriyle ( vim, çamaşır suyu v.b ) asla temizlememelidir.
Nitekim protezlerin yapısı gereği bu maddeleri içine emerek hastanın ağzında toksik (zehirli) etki yapacaktır.
Her protezin kullanım bakım talimatları farklıdır. Protez hekimden teslim alındığı zaman mutlaka kullanım ve bakım talimatları öğrenilmelidir